Ο πολιτισμός του Τζομόν αναπτύχθηκε στην Ιαπωνία. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήσαν σύγχρονοι του ανθρώπου του Πεκίνου (βλ. Κεφ. 95), έζησαν δηλαδή πριν από 600.000 χρόνια. Όμως ο λαός που έζησε σ’ αυτήν την χώρα και δημιούργησε τον πρώτο πολιτισμό της ήρθε από πολύ μακρυά γύρω στο 30.000 π.Χ.
Στην εποχή των παγετώνων η Ιαπωνία δεν ήταν νησιωτική χώρα. Ήταν ενωμένη με την ηπειρωτική Ασία με έναν ισθμό που συνέδεε την Κυοσού, το νοτιότερο νησί, με την Κορέα. Τα τέσσερα μεγάλα νησιά ήσαν επίσης ενωμένα μεταξύ τους, ενώ το βορειότερο, η Χοκκάϊντο, ήταν συνδεδεμένη με την Σιβηρία.
Όταν οι πάγοι άρχισαν να λυώνουν, όπως είδαμε και σε προηγούμενα κεφάλαια, από τις στέππες και τα οροπέδια της κεντρικής Ασίας κύματα μεταναστευτικών ομάδων άρχισαν να κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις. Ένα από αυτά πήρε τον δρόμο της ανατολής. Στην πορεία του την πολύχρονη, σε κάποιο σημείο διασπάσθηκε. Μια ομάδα έμεινε στις απέραντες πεδιάδες της Κίνας ενώ άλλες δύο συνέχισαν την πορεία τους προς τα ανατολικά. Λίγο αργότερα, χωρίσθηκαν και πάλι. Η μία πήρε βορειότερα μονοπάτια και δια μέσου της Σιβηρίας προχώρησε μέχρι το στενό του Μπέρινγκ και διαπεραιώθηκε στην Αμερική (βλ. Κεφ. 2). Η άλλη, πιο κουρασμένη και λιγότερο ανθεκτική στο κρύο, συνέχισε αταλάντευτα την πορεία της προς την ανατολή και από τον ισθμό, τότε, της Κορέας, έφθασε στην Ιαπωνία.
Εικ. 36. Χάρτης της Ιαπωνίας την εποχή των παγετώνων.
Πέρασαν σχεδόν 20.000 χρόνια. Οι νεοφερμένοι, έχοντας εκτοπίσει ειρηνικά τους αυτόχθονες κατοίκους, απόγονοι των οποίων ζουν ακόμη μέχρι σήμερα και που είναι γνωστοί σαν Αϊνού, συνέχισαν αδιατάρακτα την ζωή που είχαν μάθει από τους μακρυνούς τους προγόνους στην κεντρική Ασία. Ήσαν δηλαδή κυνηγοί. Στο διάστημα αυτό οι πάγοι είχαν πια λυώσει εντελώς, με συνέπεια να ανέβει πολύ η στάθμη της θάλασσας και η περιοχή που κατοικούσαν να μετατραπεί σε μια αλυσίδα από νησιά. Βρέθηκαν έτσι αποκομμένοι από τους άλλους λαούς της Ασίας, μένοντας για αιώνες πολλούς σε μια ήσυχη και ειρηνική απομόνωση, μακρυά από τα δεινά του πολέμου.
Εικ. 37. Οστέϊνα αγκίστρια της
Πρωτόλειας περιόδου του Τζομόν
Η ζωή τους, απόλυτα ειρηνική όσο και μονότονη, περιοριζόταν στους χώρους γύρω από την κατοικία τους. Ζούσαν σε σπηλιές που άλλοτε ήσαν πάνω σε βουνά και που τώρα είχαν γίνει παραθαλάσσιες, έμαθαν να ψαρεύουν ή μάζευαν κοχύλια, κυνηγούσαν μικρά θηράματα και μάζευαν άγριο ρύζι, φρούτα και λαχανικά.
Εικ. 38. Αιχμές βελών του πολιτισμού του Τζομόν
Η πρώτη τους αφύπνιση από αυτό το τέλμα της αμεριμνησίας τοποθετείται κάπου ανάμεσα στο 13.000 και στο 10.000 π.Χ. Άρχισαν να μεταμορφώνονται σε συνειδητοποιημένους κυνηγούς-συλλέκτες και να θέτουν τις βάσεις ενός πολιτισμού που κράτησε περίπου 10.000 χρόνια και που έμεινε γνωστός σαν πολιτισμός Τζομόν. Η λέξη «Τζομόν» σημαίνει σχοινί και ο πολιτισμός αυτός ονομάσθηκε έτσι διότι ανέπτυξε μια μοναδική τεχνοτροπία κεραμικής, όπου τα αγγεία είχαν μορφή σαν να ήσαν κατασκευασμένα από σχοινί.
Μολονότι η κεραμική είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της Νεολιθικής περιόδου, ο λαός αυτός είναι η μοναδική περίπτωση στην ιστορία του ανθρώπου που ανέπτυξε την κεραμική ήδη από την Μεσολιθική περίοδο.
Όλα τα στοιχεία που έχουμε αποδεικνύουν ότι ήταν μια κοινωνία που την αποτελούσαν ψαράδες κυνηγοί-συλλέκτες που ζούσαν σε μικρές ομάδες από μέλη της ίδιας φυλής.
Ο πολιτισμός του Τζομόν διακρίνεται σε έξι διαφορετικές περιόδους: την Πρωτόλεια, την Αρχική, την Πρώιμη, την Μέση, την Ύστερη και την Τελική περίοδο.
Πρωτόλεια περίοδος: Η Πρωτόλεια περίοδος του Τζομόν που διήρκεσε από το 10.500 μέχρι το 8.000 π.Χ. μας έχει αφήσει μόνον κεραμικά θραύσματα. Τα κομμάτια αυτά κατασκευάσθηκαν από ανθρώπους που ζούσαν στην κοιλάδα Κάντο στην ανατολική Χονσού, κοντά στο σημερινό Τόκυο. Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για το πώς ήταν τα αγγεία αυτά στα οποία ανήκαν τα θραύσματα όταν ήσαν ολόκληρα, αλλά πιστεύεται πως ήσαν μικρές, στρογγυλές γαβάθες. Τα αγγεία αυτά κατασκευάσθηκαν πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια πριν από τα πρώτα αγγεία της Μεσοποταμίας.
Η τόσο πρώιμη επίδοση των κατοίκων του Τζομόν στην κεραμική ανέτρεψε όλα τα δεδομένα της ανθρωπολογικής επιστήμης σε ό,τι αφορά την τεχνολογική εξέλιξη του ανθρώπου. Οι ανθρωπολόγοι πίστευαν δηλαδή, ότι η κεραμική αναπτύχθηκε μετά την γεωργία και είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας κοινωνίας με πιο καθιστική ζωή από εκείνη των κυνηγών και των νομάδων. Όμως οι κάτοικοι του Τζομόν ανέπτυξαν την κεραμική πολύ πριν ανακαλυφθεί η γεωργία, όχι μόνον στην Ιαπωνία, αλλά σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μας. Αυτό αποδεικνύει ότι η κεραμική είναι μια ανθρώπινη τεχνολογική δραστηριότητα εντελώς ξεχωριστή και ανεξάρτητη από την γεωργία.
Εικ. 39. Θραύσμα αγγείου της Πρωτόλειας
Περιόδου του Τζομόν.
Η κυριότερη πηγή διατροφής των κατοίκων αυτής της περιόδου ήταν η θάλασσα. Ψάρια και, κυρίως, οστρακοειδή, τα υπολείμματα των οποίων βρέθηκαν κατά χιλιάδες στον κόλπο του Τόκυο. Το διαιτολόγιό τους συμπλήρωναν κάστανα, βαλανίδια, καρύδια και άλλοι ξηροί καρποί. Επειδή δεν γνώριζαν ακόμη την γεωργία, έφτιαχναν τους οικισμούς τους κοντά σε συστάδες τέτοιων δέντρων.
Η ανακάλυψη της κεραμικής και η χρήση των αγγείων που κατασκευάζονταν για μαγειρικά σκεύη όπου έβραζαν την τροφή τους, είχε όμως και πολλές σημαντικές επιπτώσεις. Με το βράσιμο η τροφή γινόταν πιο μαλακή και τρυφερή, επιτρέποντας έτσι τον ταχύτερο απογαλακτισμό των βρεφών και την μείωση του χρόνου λοχείας. Έγινε έτσι δυνατή μια αξιοσημείωτη αύξηση των γεννήσεων. Παράλληλα, μπόρεσε να γίνει ευκολότερη η θρέψη και των πιο ηλικιωμένων ατόμων που δεν είχαν δόντια για να μασήσουν τις ωμές τροφές που ήσαν πολύ σκληρές. Αλλά και η ποιότητα αυτή καθ’ εαυτή των τροφών βελτιώθηκε, είτε διότι δεν κινδύνευαν να καούν είτε διότι με το βράσιμο εξουδετερώνονταν τυχόν τοξικές ουσίες που περιείχαν (π.χ. βαλανίδια). Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν μια έκρηξη του πληθυσμού που από λίγες χιλιάδες άτομα έφθασε σύντομα στο ένα τέταρτο του εκατομμυρίου.
Αρχική περίοδος: Η Αρχική περίοδος του Τζομόν κράτησε από το 8.000 μέχρι το 5.000 π.Χ. Τα κεραμικά κατάλοιπα αυτής της περιόδου είναι σαφώς πληρέστερα . Τα αγγεία τους, διακοσμημένα πάντα με τον ίδιο χαρακτηριστικό τρόπο σε μορφή σχοινιού, χρησιμοποιούνται κυρίως για το βράσιμο του φαγητού.
Όμως, πέρα από τα αγγεία, αρχίζουν να κάνουν δειλά την εμφάνισή τους και τα πρώτα ειδώλια. Είναι κυρίως γυναικείες φιγούρες που παριστάνουν θεότητες της γονιμότητας, τοποθετημένες μαζί με κάποιες πέτρες πελεκημένες σε φαλλικό σχήμα. Μερικά από τα ειδώλια είναι χρωματισμένα με κόκκινη βαφή και γυαλισμένα. Πολλά από αυτά εχρησιμοποιούντο σε μυστικιστικές τελετουργίες, κατά τις οποίες έσπαζαν ένα μέλος του ειδωλίου για να ελευθερώσουν το αντίστοιχο μέλος κάποιου ασθενούς από την αρρώστεια.
ΠΗΓΗ
Στην εποχή των παγετώνων η Ιαπωνία δεν ήταν νησιωτική χώρα. Ήταν ενωμένη με την ηπειρωτική Ασία με έναν ισθμό που συνέδεε την Κυοσού, το νοτιότερο νησί, με την Κορέα. Τα τέσσερα μεγάλα νησιά ήσαν επίσης ενωμένα μεταξύ τους, ενώ το βορειότερο, η Χοκκάϊντο, ήταν συνδεδεμένη με την Σιβηρία.
Όταν οι πάγοι άρχισαν να λυώνουν, όπως είδαμε και σε προηγούμενα κεφάλαια, από τις στέππες και τα οροπέδια της κεντρικής Ασίας κύματα μεταναστευτικών ομάδων άρχισαν να κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις. Ένα από αυτά πήρε τον δρόμο της ανατολής. Στην πορεία του την πολύχρονη, σε κάποιο σημείο διασπάσθηκε. Μια ομάδα έμεινε στις απέραντες πεδιάδες της Κίνας ενώ άλλες δύο συνέχισαν την πορεία τους προς τα ανατολικά. Λίγο αργότερα, χωρίσθηκαν και πάλι. Η μία πήρε βορειότερα μονοπάτια και δια μέσου της Σιβηρίας προχώρησε μέχρι το στενό του Μπέρινγκ και διαπεραιώθηκε στην Αμερική (βλ. Κεφ. 2). Η άλλη, πιο κουρασμένη και λιγότερο ανθεκτική στο κρύο, συνέχισε αταλάντευτα την πορεία της προς την ανατολή και από τον ισθμό, τότε, της Κορέας, έφθασε στην Ιαπωνία.
Εικ. 36. Χάρτης της Ιαπωνίας την εποχή των παγετώνων.
Πέρασαν σχεδόν 20.000 χρόνια. Οι νεοφερμένοι, έχοντας εκτοπίσει ειρηνικά τους αυτόχθονες κατοίκους, απόγονοι των οποίων ζουν ακόμη μέχρι σήμερα και που είναι γνωστοί σαν Αϊνού, συνέχισαν αδιατάρακτα την ζωή που είχαν μάθει από τους μακρυνούς τους προγόνους στην κεντρική Ασία. Ήσαν δηλαδή κυνηγοί. Στο διάστημα αυτό οι πάγοι είχαν πια λυώσει εντελώς, με συνέπεια να ανέβει πολύ η στάθμη της θάλασσας και η περιοχή που κατοικούσαν να μετατραπεί σε μια αλυσίδα από νησιά. Βρέθηκαν έτσι αποκομμένοι από τους άλλους λαούς της Ασίας, μένοντας για αιώνες πολλούς σε μια ήσυχη και ειρηνική απομόνωση, μακρυά από τα δεινά του πολέμου.
Εικ. 37. Οστέϊνα αγκίστρια της
Πρωτόλειας περιόδου του Τζομόν
Η ζωή τους, απόλυτα ειρηνική όσο και μονότονη, περιοριζόταν στους χώρους γύρω από την κατοικία τους. Ζούσαν σε σπηλιές που άλλοτε ήσαν πάνω σε βουνά και που τώρα είχαν γίνει παραθαλάσσιες, έμαθαν να ψαρεύουν ή μάζευαν κοχύλια, κυνηγούσαν μικρά θηράματα και μάζευαν άγριο ρύζι, φρούτα και λαχανικά.
Εικ. 38. Αιχμές βελών του πολιτισμού του Τζομόν
Η πρώτη τους αφύπνιση από αυτό το τέλμα της αμεριμνησίας τοποθετείται κάπου ανάμεσα στο 13.000 και στο 10.000 π.Χ. Άρχισαν να μεταμορφώνονται σε συνειδητοποιημένους κυνηγούς-συλλέκτες και να θέτουν τις βάσεις ενός πολιτισμού που κράτησε περίπου 10.000 χρόνια και που έμεινε γνωστός σαν πολιτισμός Τζομόν. Η λέξη «Τζομόν» σημαίνει σχοινί και ο πολιτισμός αυτός ονομάσθηκε έτσι διότι ανέπτυξε μια μοναδική τεχνοτροπία κεραμικής, όπου τα αγγεία είχαν μορφή σαν να ήσαν κατασκευασμένα από σχοινί.
Μολονότι η κεραμική είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της Νεολιθικής περιόδου, ο λαός αυτός είναι η μοναδική περίπτωση στην ιστορία του ανθρώπου που ανέπτυξε την κεραμική ήδη από την Μεσολιθική περίοδο.
Όλα τα στοιχεία που έχουμε αποδεικνύουν ότι ήταν μια κοινωνία που την αποτελούσαν ψαράδες κυνηγοί-συλλέκτες που ζούσαν σε μικρές ομάδες από μέλη της ίδιας φυλής.
Ο πολιτισμός του Τζομόν διακρίνεται σε έξι διαφορετικές περιόδους: την Πρωτόλεια, την Αρχική, την Πρώιμη, την Μέση, την Ύστερη και την Τελική περίοδο.
Πρωτόλεια περίοδος: Η Πρωτόλεια περίοδος του Τζομόν που διήρκεσε από το 10.500 μέχρι το 8.000 π.Χ. μας έχει αφήσει μόνον κεραμικά θραύσματα. Τα κομμάτια αυτά κατασκευάσθηκαν από ανθρώπους που ζούσαν στην κοιλάδα Κάντο στην ανατολική Χονσού, κοντά στο σημερινό Τόκυο. Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για το πώς ήταν τα αγγεία αυτά στα οποία ανήκαν τα θραύσματα όταν ήσαν ολόκληρα, αλλά πιστεύεται πως ήσαν μικρές, στρογγυλές γαβάθες. Τα αγγεία αυτά κατασκευάσθηκαν πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια πριν από τα πρώτα αγγεία της Μεσοποταμίας.
Η τόσο πρώιμη επίδοση των κατοίκων του Τζομόν στην κεραμική ανέτρεψε όλα τα δεδομένα της ανθρωπολογικής επιστήμης σε ό,τι αφορά την τεχνολογική εξέλιξη του ανθρώπου. Οι ανθρωπολόγοι πίστευαν δηλαδή, ότι η κεραμική αναπτύχθηκε μετά την γεωργία και είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας κοινωνίας με πιο καθιστική ζωή από εκείνη των κυνηγών και των νομάδων. Όμως οι κάτοικοι του Τζομόν ανέπτυξαν την κεραμική πολύ πριν ανακαλυφθεί η γεωργία, όχι μόνον στην Ιαπωνία, αλλά σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μας. Αυτό αποδεικνύει ότι η κεραμική είναι μια ανθρώπινη τεχνολογική δραστηριότητα εντελώς ξεχωριστή και ανεξάρτητη από την γεωργία.
Εικ. 39. Θραύσμα αγγείου της Πρωτόλειας
Περιόδου του Τζομόν.
Η κυριότερη πηγή διατροφής των κατοίκων αυτής της περιόδου ήταν η θάλασσα. Ψάρια και, κυρίως, οστρακοειδή, τα υπολείμματα των οποίων βρέθηκαν κατά χιλιάδες στον κόλπο του Τόκυο. Το διαιτολόγιό τους συμπλήρωναν κάστανα, βαλανίδια, καρύδια και άλλοι ξηροί καρποί. Επειδή δεν γνώριζαν ακόμη την γεωργία, έφτιαχναν τους οικισμούς τους κοντά σε συστάδες τέτοιων δέντρων.
Η ανακάλυψη της κεραμικής και η χρήση των αγγείων που κατασκευάζονταν για μαγειρικά σκεύη όπου έβραζαν την τροφή τους, είχε όμως και πολλές σημαντικές επιπτώσεις. Με το βράσιμο η τροφή γινόταν πιο μαλακή και τρυφερή, επιτρέποντας έτσι τον ταχύτερο απογαλακτισμό των βρεφών και την μείωση του χρόνου λοχείας. Έγινε έτσι δυνατή μια αξιοσημείωτη αύξηση των γεννήσεων. Παράλληλα, μπόρεσε να γίνει ευκολότερη η θρέψη και των πιο ηλικιωμένων ατόμων που δεν είχαν δόντια για να μασήσουν τις ωμές τροφές που ήσαν πολύ σκληρές. Αλλά και η ποιότητα αυτή καθ’ εαυτή των τροφών βελτιώθηκε, είτε διότι δεν κινδύνευαν να καούν είτε διότι με το βράσιμο εξουδετερώνονταν τυχόν τοξικές ουσίες που περιείχαν (π.χ. βαλανίδια). Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν μια έκρηξη του πληθυσμού που από λίγες χιλιάδες άτομα έφθασε σύντομα στο ένα τέταρτο του εκατομμυρίου.
Αρχική περίοδος: Η Αρχική περίοδος του Τζομόν κράτησε από το 8.000 μέχρι το 5.000 π.Χ. Τα κεραμικά κατάλοιπα αυτής της περιόδου είναι σαφώς πληρέστερα . Τα αγγεία τους, διακοσμημένα πάντα με τον ίδιο χαρακτηριστικό τρόπο σε μορφή σχοινιού, χρησιμοποιούνται κυρίως για το βράσιμο του φαγητού.
Όμως, πέρα από τα αγγεία, αρχίζουν να κάνουν δειλά την εμφάνισή τους και τα πρώτα ειδώλια. Είναι κυρίως γυναικείες φιγούρες που παριστάνουν θεότητες της γονιμότητας, τοποθετημένες μαζί με κάποιες πέτρες πελεκημένες σε φαλλικό σχήμα. Μερικά από τα ειδώλια είναι χρωματισμένα με κόκκινη βαφή και γυαλισμένα. Πολλά από αυτά εχρησιμοποιούντο σε μυστικιστικές τελετουργίες, κατά τις οποίες έσπαζαν ένα μέλος του ειδωλίου για να ελευθερώσουν το αντίστοιχο μέλος κάποιου ασθενούς από την αρρώστεια.
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου
Blogger Facebook