Οι τέσσερις Κοσμικές θεότητες

Γράφει ο Νικ. Αλ. Αργυρίου

Το αρχαίο ελληνικό πνεύμα συνέλαβε στην κοσμοθεωρία του τέσσερις θεότητες : τον Δία (Ζευς), τον Ποσειδώνα, τον Πλούτωνα και τον Διόνυσο, που έχουν άμεση σχέση με τις Κοσμικές δυνάμεις:
Ο Δίας είναι  ο θεός του ουρανού, του κεραυνού και του αιθέρα. Οι Έλληνες διαισθάνονταν ότι αυτός ο θεός τους μεταφέρει στην ανώτερη υπαρξή τους, διότι θεωρούσαν τον Δία σαν την ουράνια αύρα του κόσμου.
Ο Ποσειδώνας, συμβόλιζε κατ΄αρχήν τον  Ωκεανός με τα χίλια χρώματα και πρόσωπα ήταν ο πατέρας των ποταμών, απ' όπου προέρχονται η ζωή πάνω στη γη. Ο Ποσειδώνας είναι για τον Έλληνα το ζωτικό σώμα του κόσμου.
Ο Πλούτων συμβολίζει το "μαγικό " κέντρο έλξης που συγκρατεί την γήινη σφαίρα και αποτελούσε το φυσικό σώμα του κόσμου, διότι οι προγονοί μας τον θεωρούσαν ως το κέντρο βαρύτητας του κόσμου.  Γι' αυτό παρομοίαζαν τον θεό Πλούτωνα σαν το κέντρο της υποστασής τους.
Η μυστικιστική θεώρηση του Διόνυσου για τους αρχαίους έλληνες μύστες ήταν ότι στην ουσία η θεότητα αυτή  αντιπροσώπευε την Κοσμική συνείδηση ή το Κοσμικό εγώ, από το οποίο εκπορεύεται το ανθρώπινο εγώ. Είναι η Ανώτερη Συνείδηση που κομματιάστηκε σε απειράριθμές ψυχές. Ο Διόνυσος διακρίνεται για την πολυπλοκοτητά του, διότι είναι ο θεός που κατακομματιάστηκε και εμπεριέχεται σε όλα τα όντα.
Ο Ορφέας είναι εκείνος που δημιούργησε τα Ορφικά μυστήρια , που είχαν ως θεότητα τον Διόνυσο Ζαγρέα. Ο ίδιος λοιπόν ο Ορφέας είχε σαν στόχο να κατανοήσουν οι μαθητές του ότι ο άνθρωπος δεν έχει μόνο γήινη προέλευση, αλλά και ουράνια.
Η ουράνια αυτή καταγωγή δεν είναι άλλη από την Εγώ Είμι Παρουσία ή από τον Ανώτερο Εαυτό. Το ένα υπάρχει μέσα στο άλλο. Αυτό συμβολίζει ο Διόνυσος Ζαγρέας των Μυστηρίων.
Με αυτά και πολλά άλλα κοινωνούσαν οι μύστες που λάμβαναν μέρος στην λατρεία των Μεγάλων Θεαινών στην Ελευσίνα.
Έτσι λοιπόν συγκροτήθηκε η μια δημόσια θρησκεία των Ολυμπίων Θεών και η άλλη μυσταγωγική των Μυστηρίων.