Φασκόμηλο το..σωτήριον

Πολυετής αειθαλής θάμνος των εύκρατων θερμών περιοχών, ύψους έως 70 cm με βλαστό πολύκλαδο, τετραγωνικό, χνουδωτό. Ανθίζει την άνοιξη, Απρίλιο – Μάιο ανάλογα με το υψόμετρο. Χρησιμοποιείται για τις αντισηπτικές, αντιοξειδωτικές, σπασμολυτικές και στυπτικές ιδιότητές του.
Το βοτανολογικό όνομα του φασκόμηλου salvia officinalis προέρχεται από την λατινική λέξη salvare που σημαίνει "θεραπεύω" και εξαιτίας των θεραπευτικών του δυνάμεων και ιδιοτήτων το ονόμαζαν και "salvia salvatrix" δηλαδή σάλβια ο σωτήρ (φασκόμηλο το σωτήριον).

Ιστορικά οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το φασκόμηλο χάριζε στον άνθρωπο την αθανασία, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι ήταν ιερό γιατί μπορούσε να σώσει την ζωή του ανθρώπου ή να του την χαρίσει, οι αρχαίοι Ρωμαίοι του είχαν μεγάλο σεβασμό και για αυτό συνόδευαν την συγκομιδή του με ειδικές τελετουργίες και οι Γάλλοι το ονομάζουν "το ελληνικό τσάι". Όπως οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι το χρησιμοποιούν σε πολλές εφαρμογές όπως φαρμακευτικές και μαγειρικές.

Στην Κρήτη που το φασκόμηλο φύεται εν αφθονία υπήρχε παράδοση να γίνεται η συγκομιδή την πρώτη και την δεύτερη μέρα του Μάη και πριν από την ανατολή του ήλιου...

Τρόπος αναπαραγωγής

Η αγενής αναπαραγωγή με μοσχεύματα μαλακού ξύλου – κορυφής αντιμετωπίζει δυσκολίες, ωστόσο συνιστάται. Πολλαπλασιασμός με σπόρο δημιουργεί ανομοιομορφία φυτικού υλικού, κατά συνέπεια υποβάθμιση παραγωγής. Απαιτεί ελαφρύ υπόστρωμα ριζοβολίας, μίγμα τύρφης (τύπου KTS1) : περλίτη (1:4), χρήση ορμόνης ριζοβολίας 2.000 ppm IBA και περιορισμένη σχετική υγρασία. Το ριζικό σύστημα εμφανίζεται γρήγορα, σε διάστημα 12 ημερών, δημιουργούνται όμως πολλές φορές προβλήματα λόγω τήξεων που στη συνέχεια μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή των νεαρών φυταρίων.

Τρόπος καλλιέργειας

Προετοιμασία εδάφους στον αγρό: Βαθύ όργωμα τη διάρκεια του καλοκαιριού. Βασική λίπανση με προσθήκη 50 kg/στρ λιπάσματος 11-15-15 μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συμβατικές καλλιέργειες. Για βιολογικές καλλιέργειες καλά χωνεμένη κοπριά ή σκευάσματα εγκεκριμένα.
Εποχή – πυκνότητα φύτευσης : Μέσα φθινοπώρου, μετά τις πρώτες βροχές. Εναλλακτικά αρχές άνοιξης. Πυκνότητα φύτευσης έως 2.200 φυτά το στρέμμα καθώς τα φυτά αναπτύσσονται αρκετά (0,70 - 1 m μεταξύ των γραμμών Χ 0,50 - 0,60 m επί των γραμμών).
Εδαφικές απατήσεις - Λίπανση : Προτιμά εδάφη που ζεσταίνονται νωρίς την άνοιξη όπως αμμώδη, χαλικώδη, ασβεστολιθικά με έκθεση στον ήλιο, με εύρος pH από 6,5 – 8 (προτιμότερο ουδέτερο). Συνιστάται ετησίως λίπανση με 7-8 μονάδες Ν, 8-10 Κ και 8-10 P σε περίπτωση συμβατικής καλλιέργειας, σε βιολογικές κοπριά ή ανάλογα εγκεκριμένα σκευάσματα.
 Άρδευση : Άρδευση απαιτείται μόνο κατά την εποχή εγκατάστασης των φυτών. Στην συνέχεια η καλλιέργεια αναπτύσσεται ξηρική χωρίς απαιτήσεις σε νερό.
Εχθροί - Ασθένειες : Δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα από εχθρούς ή ασθένειες. Σε περιπτώσεις εδαφών που δεν στραγγίζουν υπάρχει περίπτωση ανάπτυξης μυκητολογικών ασθενειών στο ριζικό σύστημα (σηψιριζίες).
Συγκομιδή - Ξήρανση : Συγκομιδή στην πλήρη άνθιση Απρίλιο – Μάιο ανάλογα με την περιοχή καλλιέργειας. Συλλέγεται όλο το υπέργειο μέρος σε ύψος 10 cm πάνω από το έδαφος. Υπάρχει περίπτωση δεύτερης συγκομιδής αρχές Σεπτεμβρίου. Ξήρανση σε σκιερό μέρος σε θερμοκρασία μικρότερη των 40oC.
Απόδοση : Διάρκεια καλλιέργειας 10-12 έτη. Η απόδοση σε νωπό προϊόν μπορεί να φτάσει τα 1.300 kg/στρ στον δεύτερο - τρίτο χρόνο καλλιέργειας. Η σχέση νωπού: ξηρού είναι περίπου 3,5 : 1.

Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 1 - 3%. Τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου είναι α-θουγιόνη, καμφορά και ευκαλυπτόλη. Το αιθέριο έλαιο του φασκόμηλου παρουσιάζει καλή αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση.

Τα ενεργά συστατικά του φασκόμηλου είναι:
Πτητικό έλαιο-θυϊόνη,περίπου 50%
Πικρές διτερπενοειδείς ουσίες
Ταννίνες
Φλαβονοειδή
Φαινολικά οξέα,όπως ροζμαρινικό οξύ
Τανασετόνη
Κανόνες αποθήκευσης :
Τα φύλλα πρέπει να φυλάσσονται προστατευµένα από το φως και την υγρασία. Η αποθήκευση των κοµµένων φύλλων δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 18 µήνες. 
Σκόνη maximum 24 ώρες. 
Η Τ.Μ. φυλάσσεται σε σκούρα δοχεία 
Το υγρό εκχύλισµα µπορεί να διατηρηθεί µέχρι 2 χρόνια. 

Το φασκόμηλο στη διατροφή των αγροτικών ζώων :
Τα αντιμικροβιακά και αντιοξειδωτικά συστατικά που περιέχει συμβάλλουν στη δυνατότητα αντκατάστασης των συνθετικών αντιοξειδοτικών (π.χ. BHT,BHA) των αυξητικών αντιβιοτικών (των οποίων η χρήση απαγορεύτηκε από 1-1-2006 ), καθώς και των κοκκιδιοστατικών στη διατροφή των πουλερικών με αποτέλεσμα να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πιστοποιημένες βιολογικές ή άλλου είδους πιστοποιημένες εκτροφές ως φυσικός βιολογικός παράγοντας.

Φαρμακευτικές ιδιότητες και χρήση :


Το φασκόμηλο είναι ένα βότανο προικισμένο με πολλές θεραπευτικές ουσίες και ιδιότητες, ιδιαιτέρως χρήσιμες στην ιατρική, όπως αντιβακτηριδιακές, αντισηπτικές, καρδιοτονωτικές, σπασμολυτικές, και αντιδιαβητικές. Η δε δράση του κατά του διαβήτη έκανε ορισμένους να δηλώσουν ότι, το φασκόμηλο είναι το φάρμακο για όλες τις ασθένειες.
Ως αφέψημα είναι ιδανικό για τη θεραπεία της φαρυγγίτιδας, της ουλίτιδας, καθώς και των άφτρων, αλλά και διαφόρων τραυματισμών του στόματος. Είναι αντιπυρετικό, κατά του κρυολογήματος και των ρευματισμών. Επίσης, τονώνει το νευρικό σύστημα, αυξάνει τη μνήμη και ενεργοποιεί την κυκλοφορία του αίματος. Εάν κάνουμε πλύσεις με αφέψημα στα μέρη του σώματος που πάσχουν από κράμπες, θα ανακουφιστούν.
Μειώνει την εφίδρωση γεγονός που, μαζί με την οιστρογονική και τονωτική του δράση το φασκόμηλο είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα γιατρικά για την εμμηνόπαυση βοηθώντας το σώμα να προσαρμοστεί στα καινούργια δεδομένα και ρυθμιστικό των έμμηνων-διευκολύνει την καλύτερη ροή του αίματος της περιόδου

Ανακούφιση προσφέρουν τα φρέσκα φύλλα, σε περιοχές με τσιμπήματα εντόμων (τσιμπήματα από κουνούπια και σφήκες ή σε πληγές με πύο), τρίβοντας με τα φρέσκα φύλλα του φασκόμηλου το ερεθισμένο σημείο.Το συχνό λούσιμο με το αφέψημα είναι καλό για την τριχόπτωση, ευεργετικό για τα μαλλιά προλαμβάνει το άσπρισμά τους και πολλές φορές επαναφέρει το χρώμα τους. Χρησιμοποιείται επίσης στην μαγειρική για να νοστιμίζει κυρίως φαγητά με κρεατικά. Στο είδος Salvia υπάρχουν και ποικιλίες που καλλιεργούνται για διακοσμητικούς σκοπούς.

Άτομα που πάσχουν από δυσπεψίες, δυσεντερίες και έλκος στομάχου, μπορούν να αφήσουν να μουσκέψουν φύλλα φασκόμηλου μέσα σε κόκκινο κρασί (80 γρ. φασκόμηλο σε 1 λίτρο κρασί) για μία βδομάδα και να πίνουν μία έως τρεις κουταλιές της σούπας από αυτό το μείγμα, μετά από κάθε γεύμα.
Το φασκόμηλο χρησιμοποιείται και στην αρωματοποιία.


 Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η ! !
Το φασκόμηλο επειδή είναι ιδιαίτερα διεγερτικό πρέπει να αποφεύγεται από άτομα υπερτασικά...
∆εν πρέπει να χρησιµοποιείται σε µητέρες που θηλάζουν και σε µικρά παιδιά (υψηλά περιεχόµενα κετονών), ούτε επίσης σε εγκύους γυναίκες (νευροτοξικό και εκτρωτικό αποτέλεσµα) διότι µπορεί να προκαλέσει συγγενείς καρδιακές ανωµαλίες. 
Το αιθέριο έλαιο είναι αρκετά τοξικό και πρεπει να χρησιµοποιείται σε πολύ µικρές ποσότητες. 
Στην διάλυση 8% δεν προκαλεί ούτε ευαισθητοποιήσεις, ούτε ερεθισµούς. 
Επίσης παρατηρήθηκε χειλίτιδα και στοµατίτιδα από την κατάποση τσαγιού. 

Υπέρβαση δοσολογίας έχει σαν αποτέλεσμα αίσθηση ζέστης, ταχυκαρδία, αίσθηση ζάλης, vertigo, επιληπτικοί σπασµοί, θα µπορούσαν να ακολουθήσουν σε υπερβολική λήψη αιθανολικών εκχυλισµάτων του φυτού ή του αιθερίου ελαίου ή επίσης στην λήψη πάνω από 15 gr φύλλων του φυτού. 

Ειδικές συνταγές: 

Ενισχυµένο κρασί για νευρική εξάντληση παρασκευάζεται χρησιµοποιώντας 100 gr φύλλων σε 1 lt κρασιού αφήνοντάς τα για 8 ηµέρες. 
Για τον διαβήτη : Κρασί, βράζοντας 100 gr φύλλων µε 1 lt κρασί για 2 λεπτά. (1 ποτήρι του κρασιού µετά τα γεύµατα). 
Για βρογχική καταρροή : Αποχρεπτικό µέλι : αναµιγνύοντας 50 gr κονιορτοποιηµένου φυτού σε 80 gr µελιού. ( 1 κουταλάκι παρασκευάσµατος πρωί και πρό της κατάκλισης. )
Σε πληγές: σαν καθαριστικό και επουλωτικό 100 gr φύλλων µε 0,5 lt άσπρου κρασιού βράζεται για 1 λεπτό. 
Σαν ρυθµιστικό του ιδρώτα: 20 gr αποξηραµένων φύλλων, ζεσταίνονται σε 1 lt νερού, µένουν για 15 λεπτά, στραγγίζονται και γλυκαίνονται µε µέλι. (200 ml Χ 3 φορές ηµερησίως)
Σε καρδιακή ανεπάρκεια : σαν τονωτικό 1lt βραστού νερού 50 gr φυτού, στραγγίζονται µετά 15 λεπτά. ( 1 ποτήρι 4 φορές την ηµέρα.)
Για πονοκεφάλους : Τσάι µετά από κάθε γεύµα. 
Τα φύλλα µπορούν να µασώνται ευκαιριακά για κακοσµία του στόµατος. 
Για το στομάχι: κάνουμε έγχυμα φασκόμηλου και πίνουμε δύο φλιτζάνια την ημέρα μετά το φαγητό.Είναι ένα καταπληκτικό χωνευτικό και ένα εξαίρετο ρόφημα για τις νευρώσεις του στομάχου...
Το φασκόμηλο και ο τυμπανισμός: Ο τυμπανισμός είναι μία πάθηση που βασανίζει πολλούς ανθρώπους ιδίως τις απογευματινές ώρες εκτός από την ενόχληση πολλές φορές παραμορφώνει και την εμφάνιση με το να φαίνεται η κοιλιά φουσκωμένη το πρώτο μέλημα είναι να ελεγχθεί η διατροφή μας όταν όμως μας συμβαίνει ένας πολύ καλός και αποτελεσματικός τρόπος είναι να κάνουμε έγχυμα φασκόμηλου και πίνουμε δύο φλιτζάνια την ημέρα πάντα μετά το φαγητό (με άμεσα αποτέλεσματα).
  
Στην Κουζίνα :

Το φασκόμηλο χρησιμοποιείται σε λευκό και κόκκινο κρέας, ψάρι, ζυμαρικά, όσπρια, ψωμί. Επίσης, για τον αρωματισμό ζωμών, ξιδιού και λαδιού.
Από το φασκόμηλο παράγεται εκλεκτής ποιότητας μέλι.
Χρησιμοποιείται και στην ποτοποιία.
Τρόπος παρασκευής ροφήματος: για αφέψημα βράζουμε μια κουταλιά του γλυκού φρέσκα ή αποξηραμένα φύλλα σε ένα μπρίκι νερό, το σουρώνουμε και το πίνουμε ζεστό ή κρύο ανάλογα με την εποχή.

TIP: Είναι εντομοαπωθητικό φυτό. Μια γλάστρα με φασκομηλιά θα κρατήσει μακριά – και, πάνω απ’ όλα, με οικολογικό τρόπο – μύγες, κουνούπια και άλλα ενοχλητικά έντομα, καθώς και τσιμπούρια, τα οποία είναι από τα πλέον σημαντικά είδη εντόμων που μεταδίδουν ασθένειες. 
Επιπλέον, τοποθετώντας στις ντουλάπες σακουλάκια με μίγμα από φασκόμηλο, βασιλικό, δεντρολίβανο και λεβάντα, προστατεύονται τα ρούχα από το σκώρο.
Ακολουθεί και μια εύκολη συνταγή για σαλάτα με πινελιά φασκόμηλου...

Σαλάτα λάχανο με άρωμα φασκόμηλου


Υλικά:

λάχανο άσπρο
λάχανο μωβ
φρέσκο κρεμμυδάκι
καρότο τριμμένο
καρύδι τριμμένο
σταφίδες
λιαστή ντομάτα ψιλοκομμένη
φρέσκο φασκόμηλο
κρέμα μπαλσάμικο
ελαιόλαδο
αλάτι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ:

Επειδή το λάχανο είναι σκληρό, αν την φτιάξετε λίγες ώρες πριν την καταναλώσετε και τη βάλετε στο ψυγείο θα μαλακώσει και θα τρώγεται πιο ευχάριστα. Ψιλοκόβουμε και ανακατεύουμε όλα τα λαχανικά σε ένα μεγάλο μπωλ. Προσθέτουμε τα φύλλα του φασκόμηλου, το καρύδι και τις σταφίδες. Αλατίζουμε και περιχύνουμε με το λάδι που προηγουμένως το έχουμε ανακατέψει με το μπαλσάμικο. Βάζουμε στο ψυγείο και καταβροχθίζουμε μετά από μερικές ώρες επιτρέποντας στο φασκόμηλο να απελευθερώσει το υπέροχο άρωμά του!

www.agrotikabook.gr